ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ШЕНЕУНІКТЕРДІҢ МҮЛІКТЕРІ ҚАЙДА САҚТАЛАДЫ?

2022 жылдың 31 желтоқсанында қазақстандықтар 58 мемлекетте шетелдік банктердегі шоттарды декларациялаған екен. Олардың ең көбі Ресейде, АҚШ-та және Францияда.
Мемлекеттік қызметкерлер, квазимемлекеттік сектор қызметкерлері және олардың жұбайларының 52 елде жылжымайтын мүлкі бар екен. Нысандардың көпшілігі Ресейде, Түркияда және Әзірбайжанда сатып алынған. 55 мемлекетте көлік құралдары тіркелген. Ең көбі Ресей, Жапония және Германияда.

2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстанда кезең-кезеңімен жалпыға бірдей декларация енгізілді. Жалпыға бірдей декларацияның негізгі мақсаты:

     - жеке тұлғалардың кірістерін бақылаудың тиімді тетіктерін құру;
     - әділ салық салуды қамтамасыз ету және әлеуметтік саясатты жетілдіру;
     - сыбайлас жемқорлық пен көлеңкелі экономика деңгейін төмендету.

Осылайша, 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап «кіру» туралы декларацияны мемлекеттік қызметшілер мен оларға теңестірілген адамдар, сондай-ақ олардың жұбайлары – шамамен 580 мың жеке тұлға тапсырған.

Екінші кезеңде ағымдағы жылы квазимемлекеттік сектордың мемлекеттік мекемелерінің қызметкерлері, сондай-ақ олардың жұбайлары шамамен 2,1 миллион адамды құрады. Үшінші кезеңде 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап декларацияны заңды тұлғалардың құрылтайшылары (қатысушылары), жеке кәсіпкерлердің басшылары, сондай-ақ олардың жұбайлары (зайыбы) тапсырады. Шамамен 3,9 миллион адам жоспарланған.

Төртінші кезеңде 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап азаматтардың басқа санаттары (мысалы, жеке құрылымдардың қызметкерлері, зейнеткерлер, үй шаруасындағы әйелдер, студенттер және т.б.) тапсыратын болады. Бұл 6,9 миллион адам.

2025 жылы 13 миллионнан астам жеке тұлғаны қамту жоспарлануда.

      Декларацияда қандай ақпарат көрсетіледі?

     Жалпыға бірдей декларациялау жүйесі барлық азаматтардың жеке тұлғаның барлық шетелдік активтерін, жылжымалы және жылжымайтын мүлкін көрсететін «кіріс» декларациясын тапсыруымен байланысты. Олар мынадай:

      - бағалы қағаздар, цифрлық активтер (биткоиндер және т.б.)
      - үлестік қатысу шарты (тұрғын үйдегі үлес)
      - инвестициялық алтын (құйма алтын)
      - зияткерлік меншік және авторлық құқық объектілері
      - 34,5 млн теңге (10 000 АЕК) шегінде қолма-қол ақша*
    - 31.12.2023 жылға дейін нотариалды куәландырылған басқа тұлғалармен несие шарттары. Мұндай берешекті декларация берілгенге дейін (2024 жылғы 15 қыркүйектен кешіктірмей) нотариалды куәландыруға болады. Бұл ретте ақша беру фактісі 2023 жылғы
31 желтоқсанға дейін жасалуға тиіс.
- құны 3,4 млн.теңгеден асатын басқа мүлік (міндетті емес) (мәдени құндылықтар, зергерлік бұйымдар, асыл тұқымды жануарлар және т.б.) – бағалау декларацияны тапсырғанға дейін жүргізілуі тиіс (2024 жылғы 15 қыркүйектен кешіктірмей) 2023 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша.
     - шетелдік компанияға қатысу үлесі
    - шетелдегі жылжымайтын мүлік және көлік
    - шет ел банкісіндегі 7,3 мың АҚШ долларынан (1000 АЕК) жоғары ақша.

     Кейіннен жыл сайын күнтізбелік жыл ішінде алынған кірістер, мүлікті Қазақстанда да, одан тыс жерлерде де сатып алу немесе иеліктен шығару туралы мәліметтерді, сондай-ақ оларды сатып алу шығындарын жабу көздерін көрсететін кірістер мен мүлік туралы декларация (270.00 нысаны) ұсынылады.

     - табыс (жалға алудан, жылжымайтын мүлікті сатудан, көліктен, бағалы қағаздардан, цифрлық активтерден, шетелден түсетін кірістерден және т.б.);
     - салық шегерімдері (медициналық қызметке, білім беруге, ипотекалық төлемдерге, мүгедектерге стандартты шегерім – жылына 3 млн. теңге)
     - мүлікті, оның ішінде өтеусіз алынғандарды (жылжымайтын мүлік, көлік, бағалы қағаздар, цифрлық активтер және т.б.) сатып алу/сату
     - қымбат мүлікті сатып алу көздері
     - бағалы қағаздар, цифрлық активтер (биткоиндер және т.б.)
     - үлестік қатысу шарты (тұрғын үйдегі үлес)
    - инвестициялық алтын (құйма алтын)
    - жеке тұлғалардың нотариалды куәландырылған несие шарттары
    - шетелдік компанияға қатысу үлесі
    - шетелдегі жылжымайтын мүлік және көлік
    - шетел банкіндегі 7,3 мың АҚШ долларынан (1000 АЕК) жоғары ақша
   
Бұрын хабарланғандай, егер жеке тұлға декларацияны тапсыра алмаса, онда оны бірінші рет ескерту жасалатын әкімшілік хаттама күтеді. Алайда, егер бұл бұзушылық бір жыл ішінде қайталанса, бұзушыға 15 АЕК (51,7 мың теңге) айыппұл салынады.

Декларацияда толық емес немесе дұрыс емес мәліметтерді ұсынғаны үшін жыл ішінде тек ескерту жасалады. Бірақ қайталап бұзғаны үшін айыппұл – 3 АЕК (10,3 мың теңге). Салық салу объектілерін бірінші рет жасырғаны үшін-төленбеген салықтар сомасынан 200% айыппұл. Егер дәл осындай бұзушылық жыл ішінде қайталанса, онда бұл көрсеткіш 300%- ға дейін өседі.